Esma MURAT- Feridun AÇIKGÖZ / İSTANBUL (DHA)- Ubıh dilini son konuşan insan Tevfik Esenç’in 1992 yılında ölümü üzerine Ubıhça dili dünyadan yok oldu. Tevfik Esenç’in torunu Burcu Esenç ise dedesinin izlerinin peşinden yola çıktı ve ‘Bir Rüya Gördüm Anlatsam da Anlamazsınız’ ismiyle bir belgesel çekti. Esenç, belgeselde bir halkın ve dilin sürgün sonrası yok olma hikayesini anlattığını söyledi.
Ubıhça dilini konuşan son kişi Tevfik Esenç’in hayatı torunu Burcu Esenç ve yönetmen Cantekin Cantez tarafından belgesel oldu. Belgesel Kuzey Kafkas halklarından Ubıhların dilini ve Ubıh Tevfik Esenç’in anadilinin kaybolmaması için hayatı boyunca verdiği mücadeleyi anlatıyor. ‘Bir Rüya Gördüm, Anlatsam da Anlamazsınız’ belgeseli şu an MUBI platformu aracılığıyla izleyiciyle buluşuyor. Dedesinin peşinde bu yolculuğa başladığını söyleyen Tevfik Esenç’in torunu Burcu Esenç, “Dedemin 1992 yılında vefatı ile birlikte Ubıh dili dünyadan silindi” dedi.
“DEDEMİN VEFATI İLE BİRLİKTE UBIH DİLİ DÜNYADAN SİLİNDİ”
Teyfik Esenç’in torunu ve belgesel yönetmeni Burcu Esenç, “Dedem Teyfik Esenç, bir sabah çevresindekilere şunu söylüyor. ‘Dün gece bir rüya gördüm, anlatsam da anlamazsınız’ diyor. Dedemin o gece gördüğü rüyayı dünya üzerinde anlayabilecek hiç kimse yoktu. Çünkü Teyfik Esenç, ana dilinde bir rüya görmüştü. Dedemin 1992 yılında vefatı ile birlikte Ubıh dili dünyadan silindi” dedi.
“DEDEM GEORGES DUMÉZİL İLE UBIHÇA BİR SÖZLÜK ÇIKARIYOR”
‘Bir Rüya Gördüm, Anlatsam da Anlamazsınız’ belgeselinin dünya üzerinde kaybolan bir dilin hikayesi olduğunu belirten Esenç, “Belgesel aynı zamanda köklerini arayan bir kadının hikayesi. Belgeselimizin çıkış noktası şöyle başladı. Anne olacağımı öğrendiğimde oğluma ana dilimde bir isim vermek istedim ve o an şunu fark ettim dünyada Ubıh dilini telaffuz edebilecek kimse yok. Çünkü o sesleri sadece sevgili dedem Teyfik Esenç çıkartabiliyordu. Bu noktada belgesel için karar verdim. Belgeselimiz Ubıh dilini yok oluş hikayesini anlatıyor. Dedem Hacıosman’da küçük bir köyde doğuyor. Tek kelime bile Fransızca bilmeden ünlü Fransız dil bilimci Georges Dumézil ile yolları bir şekilde kesişiyor. Dumézil 82 sessiz 3 sesli harf olan ve dünyanın en zengin dillerinden biri olan Ubıh dili ile ilgili çalışma yapmak istiyor. Çünkü Dumézil bu dilin yok olacağının farkında. Dedem 40 yıl boyunca ara sıra Paris’e gidiyor. Dumézil ise İstanbul’a geliyor. Sonrasında birlikte Ubıhça bir sözlük çıkarıyorlar” diye konuştu.
“FRANSA’DA DEDEMİN GIRTLAK FİLMİNİ BULDUK”
Dedesinin izlerinin peşinden yola çıktığını söyleyen Esenç, “Yolculuğumuz ilk durağı Hacıosman köyüydü. Köyde dedemle Georges Dumézil’in mektuplarını bulduk ve o mektuplar bizi Paris’te bulunan birtakım arşivlere götürdü. Fransa’da yönetmen arkadaşım Cantekin Cantez ile birlikte dedemin gırtlak filmini bulduk. Daha sonra dedemin Norveç’te bir bilim adamıyla çalıştığını öğrendik ve Norveç ‘ede gittik” ifadelerini kullandı.
“BELGESEL ÇALIŞMAMIZ ÜÇ YIL SÜRDÜ”
Belgesel çalışmasının üç yıl sürdüğünü vurgulayan Esenç sözlerine şu şekilde devam etti:
“Ubıh dilini kaybolmasının birçok nedeni var. Ancak bunların başında sürgün geliyor. Filmin sonu için Kafkasya’da sürgün edildiğimiz limana geldiğimizde sürgün sözcüğünün ne anlama geldiğini anladım. İnsanın ana dilini kaybetmesi nasıl bir duygu ve dünya üzerinde tek bir insanın bile sizin dilinize ait bir şey hatırlayamaması anımsadık. Biz belgesel için çok keyifle çalıştık. Çok da güzel geri dönüşler aldık. ‘Bir Rüya Gördüm Anlatsam da Anlamazsınız’ belgeselimiz festival serüveninin ardından şimdi MUBI platformunda izleyicisi ile buluşuyor. Duygumuzu paylaşan ve anlayan insanların varlığı görmek bizi mutlu ediyor. Özellikle belgesel sinemanın hayattaki gücünü görmek bir belgesel yönetmeni olarak benim ve ekip arkadaşım Cantekin Cantez, için çok önemli” dedi.
‘Bir Rüya Gördüm, Anlatsam Anlamazsınız’ belgeseli, ilk gösterimini Ankara Film Festivali’nde yaptı. Ardından, ‘Documentarist 2019’dan ‘Jüri Özel Ödülü’ aldı. Belgesel Ürdün Kraliyet Akademisi’nin davetlisi olarak Kafkas Film Festivali’nde gösterildi ve Rusya New Harvest Film Festivali’nde yarı finale kaldı. 26. Adana Altın Koza Film Festivali ve Documentarist ‘Hangi İnsan Hakları?’ Film Festivali’nde gösterilen belgesel, 56. Antalya Altın Portakal Film Festivali ve Malatya Film Festivali’nde de finalist olarak yarıştı. 21. Safranbolu Altın Safran Belgesel Film Festivali finalisti olan ‘Bir Rüya Gördüm, Anlatsam Anlamazsınız’ belgeseli, 7. Kayseri Altın Çınar Film Festivali’nde En İyi Belgesel Ödülü’nü aldı.
Görüntü dökümü
————
-Burcu Esenç röportajı
-Belgeselden detay görüntüler
-Genel ve detay görüntüler
